De kerkers van Zeist

Iedere zaterdag loop ik in de vroege ochtend door Zeist. Laatst nam ik een andere route, en het leek ineens wel een ets van Piranesi: parkeergarage in, trappetje op, trappetje af, duister, daglicht, leegte, auto’s, kaal, mensen. Er waren lantaarns die naar de hemel wezen. Verdiepingen met hekken. Zeist heeft haar eigen kerkers.

13 april 2025

tekst en foto’s: Dick Koopman

Het is midden 18e eeuw als een befaamd kunstenaar in Rome iets doet wat nieuw is. Na jaren realistische etsen te hebben gemaakt van allerlei Romeinse gebouwen en pleinen, besluit hij denkbeeldige kerkers te maken: Carceri d’invenzione. Het worden er zestien. In 1750 worden de eerste gepubliceerd, en tien jaar later bewerkt hij de etsen opnieuw en nummert hij ze van I tot XVI. De kunstenaar heet Giovanni Battista Piranesi.

Al vroeg in mijn leven ben ik door de man geïntrigeerd: hij besloot het anders te gaan doen. Van iemand die bekend stond om zijn realistische prachtige etsen van oud en modern Rome (18de eeuw), besloot hij het helemaal anders te doen. Het resultaat is verbluffend mooi. 

Wat heeft dat in hemelsnaam met Zeist van doen, zul je denken? 

Nou, dat zit zo.

Iedere zaterdag loop ik in de vroege ochtend door Zeist. Ik ga altijd naar Kramer & van Doorn, bloemen halen bij Nils Nees met als einddoel de markt. Bij slager Maris koop ik weinig, maar heel goed vlees. De wandeling is heerlijk zo door ons ontwakende dorp. Ik ga dan kriskras door de straten. Laatst liep ik vanaf de Slotlaan naar de Torenlaan om daar tussen de huizen de weg te vinden naar de Voorheuvel.

En daar gebeurde het! Opeens bevond ik me in een van de etsen van Piranesi, nummer XV. Ik liep een parkeergarage in en van daaruit een andere, trappetje op, trappetje af, duister, daglicht, leegte, auto’s, kaal, mensen. Er waren lantaarns die naar de hemel wezen. Verdiepingen met hekken. En, anders dan bij hem, bordjes. Van ‘uitgang’ tot ‘verboden voor onbevoegden’ (wat overigens een koddige tekst is zonder toelichting). Ik achtte me bevoegd en liep door.

Ik besefte dat Zeist een hele wereld onder de dagelijkse wereld had gebouwd en dat dat allemaal met elkaar in verbinding staat. Zeist heeft een eigen systeem van Carceri, kerkers. Er zijn zelfs cellen te vinden, keurig op een rij, deur na deur.

Mijn hart maakte een sprongetje en mijn gedachten gingen naar Piranesi. Wat hij 250 jaar geleden had bedacht, was hier vormgegeven. Onbedoeld, denk ik zo. Hij kon tevreden zijn. Ik ook.

Ok, het is minder groots en meeslepend als de originele Piranesi. Dat weet ik ook wel. Maar zoals een kind van twee stoelen, een doos en een laken, een kasteel weet te maken, zo zouden volwassenen met heel weinig een mythische wereld moeten bedenken. Althans, dat is mijn mening. Achter het gewone alledaagse, gaat altijd meer schuil. 

Later ging ik een kaarsje branden in de Mariakapel in de Rozenstraat (vast onderdeel), en daarmee maakte ik de cirkel echt rond.